عید فطر از منظر قدمای شعر و ادب
تاریخ انتشار: ۲۶ خرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۹۱۹۸۹۶۵
فرهنگ > ادبیات - عید فطر و هلال ماه شوال همواره از مضامینی بوده است که شاعران بزرگ فارسی در آثارشان از آن بهره برده‌اند و ابیاتی بدیع را سروده‌اند.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، شعر فارسی همواره در طول تاریخ ایران زمین بستری برای بیان مفاهیم دینی و آیینی بوده است و شاعران و اهالی فرهنگ و هنر با به خدمت گرفتن این ذوق هنری به روایتی بدیع و ناب از مناسک و مراسم‌های مذهبی ایرانیان می‌پرداختند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
عید فطر یکی از مهمترین اعیاد و مناسبات دینی است که همواره در طول تاریخ مورد توجه بسیاری از شاعران بوده است و اشعار و ابیات زیادی در وصف آن سروده شده که هر کدام منظر و پنجره‌ای متفاوت است به این عید بزرگ و به جرات می‌توان گفت که یکی از پرتکرارترین موتیف‌های شعر فارسی به شمار می آید.
آشناترین بیتی که بر ذهن و زبان ما ایرانی‌ها درباره عید فطر نقش بسته است شعر معروف «عید رمضان آمد و ماه رمضان رفت، صد شکر که این آمد و صد حیف که آن رفت» است.
شاعرانی نظیر حافظ، سعدی، مولوی، مسعود سعد، صائب تبریزی، بیدل و سنایی به این روز عظیم توجه داشته و اشعاری ناب در این خصوص سروده‌اند.
حال مروری خواهیم داشت بر مهمترین ابیاتی که شاعران ایرانی درباره عید سعید فطر سروده‌اند.
لسان الغیب و نگاه عارفانه و عاشقانه به عید فطر
وقتی از مفاهیم دینی و عرفانی سخن به میان میاید نمی توان از حافظ شیرازی نامی نبرد و سخنی نگفت، شاعری که همواره با برگرفتن از مفاهیم عرفانی و عاشقانه اشعار زیادی را در باب اعیاد مذهبی سروده است که عید فطر هم از جمله است.
تصویر زیبا و شاعرانه ای که حافظ از هلال عید فطر خلق کرده است به این شرح است: « عید است و آخر گل و یاران در انتظار، ساقی به روی شاه ببین ماه و می بیار/ دل برگرفته بودم از ایام گل ولی، کاری بکرد همت پاکان روزه دار»
او همچنین غزل دیگری را درباره عید فطر با این مطلع سروده است: «روزه یک سو شد و عید آمد و دل ها برخاست/ می زخمخانه به جوش آمد و می باید خواست»
در بیت دیگری سروده حافظ چنین آمده است: حافظ منشین بی می و معشوق زمانی/ کایام گل و یاسمن و عید صیام است»
عید فطر در منظر مولانا جلال‌الدین بلخی
مولانا شعرهای بسیاری در خصوص ماه مبارک رمضان و عید سعید فطر دارد و این اشعار را با طرب خاصی بیان می کند که در ادامه می‌خوانیم.
«عید آمد و عید آمد و آن بخت سعید آمد/ برگیر و دهل می زن، کان ماه پدید آمد»
«بگذشت مه روزه، عید آمد و عید آمد، بگذشت شب هجران، معشوق پدید آمد/ آن صبح چو صادق شد، عذرای تو وامق شد، معشوق تو عاشق شد، شیخ تو مرید آمد»
فرمانروای ملک سخن و عید رمضان
پس از مولوی، می توان از سعدی به عنوان شاعری که نگاهی طرب انگیز به عید فطر داشته است نام برد که نمونه ای از آن را می خوانیم.
«ماه فرخنده روی بر پیچید و علیک السلام یا رمضان/ الوداع ای زمان طاعت و خیر، مجلس ذکر و محفل قرآن/ مُهر فرمان ایزدی برلب، نفس در بند و دیو در زندان»
او همچنین در شعری دیگر هلال عید را به استعاره از هلال آبروی معشوق می گیرد و اینچنین می گوید: «هر که را خاطر به روی دوست رغبت می‌کند، بس پریشانی بباید بردنش چون موی دوست/ دیگران را عید اگر فرداست ما را ز این دهست، روزه داران ماه نو بینند و ما ابروی دوست»
عید فطر از منظر پدر شعر عرفانی فارسی
سنایی از نگاه بسیاری از ادیبان پدر شعر عرفانی فارسی است و بسیاری از مفاهیم و مضامین بلند اخلاقی و عرفانی در اشعارش نمود دارد که ماه رمضاه و عید فطر هم از آن جمله هستند که در ادامه چند بیت را می خوانیم که سنایی در آن از اندوه اتمام ماه رمضان سروده است.
«ای ماه صیام ار چه مرا خود خطری نیست/ حقا که مرا هم‌چو تو مهمان دگری نیست
از درد تو ای رفته به ناگه ز بر ما/ یک زاویه‌ای نیست که پر خون جگری نیست
آن کیست که از بهر تو یک قطره ببارید/ کان قطره کنون در صدف دین گهری نیست»
مسعود سعد و سروده‌ای در باب عید فطر
مسعود سعد سلمان از شاعران و عرفای نیمه دوم قرن پنجم و نیمه اول قرن ششم به شمار می آید که مدت طولانی از عمر خود را در زندان سپری کرد و در همان دوران اشعاری با عنوان حبسیه سرود که عامل شهرت اوست.
او در یکی از همین اشعار به تهنیت عید فطر پرداخته است: «رسید عید و ز ما ماه روزه کرد گذر/ وداع باید کردش که کرد رای سفر/ به ما مقدمه عید فر خجسته رسید/ براند روزه فرخنده ساقه لشکر/ برفت زود ز نزدیک ما و نیست شگفت/ که زودتر رود آن چیز کو گرامی‌تر»
بیدل دهلوی و هلال آخرین روز ماه شوال
هلال ماه شوال یکی از پرتکرارترین مضامینی مورد اقبال شاعران فارسی که محوریت عاشقانه دارد و هلال ماه را به جلوه ای از معشوق می داند.
مانند بیدل دهلوی که در رباعی اینچنین می‌گوید:
«عید آمده هر کس پی کار خویش است، می نازد اگر غنی و گر درویش است/ من بی تو به حال خود نظرها کردم، دیدم که هنوزم رمضان در پیش است»
مغفور لاهیجی و ترجیح عید فطر بر ماه رمضان
مغفور لاهیجی از اخلاف شعرای سبك عراقی یکی دیگر از شاعرانی است كه درباره عید فطر شعر سروده است با این تفاوت که در عین پاسداشت حرمت رمضان عید فطر را بر آن ترجیح می دهد:
«صبح نشاط دم زد، فیض سحر مبارك/ عیش صبوح مستان، بر یكدگر مبارك
عید گشاد ابرو، بربست رخت روزه/ این را حضر خجسته، آن را سفر مبارك
تیغ هلال شوال، باز از افق علم شد/ ماه صیام بشكست فتح و ظفر مبارك
وقت سحر مؤذن آهنگ عیش برداشت/ بر گوش روزه داران این خوش خبر مبارك»
بهترین شاعر سبک هندی و عید فطر
صائب تبریزی معروف ترین چهره سبک هندی در ادبیات فارسی است که رمضانیات یکی از زیباترین آثار به شمار می رود. او گاه از رمضان فقط به عنوان یك مضمون استفاده كرده است و البته هرگز رمضان را كوچك نشمرده است.
«تا كدامین دل بیدار مرا دریابد/ چون شب قدر نهان در رمضانم كردند»
یا بیتی دیگر: «گرچه دست ستم زلف دراز است خطش/ چو شب قدر شفیع رمضان خواهد شد»
قیصر امین پور و شعری ماندگار
در آخر و پس از مرور مهم ترین اشعار سروده شده درباره عید سعید فطر، خالی از لطف نیست که یکی از آثار به یاد ماندنی شاعر معاصر ایرانی قیصر امین پور را هم مرور کنیم که بارها و بارها در محافل مختلف خوانده شده است.
«عید است و دلم خانه ویرانه ، بیا/ این خانه تکاندیم ز بیگانه، بیا
یک ماه تمام مهیمانت بودیم/ یک روز به مهمانی این خانه بیا»
58243
کلید واژه‌ها : ادبیات ایران - سعدی شیرازی - عید فطر - حافظ شیرازی - شاعر - شعر -منبع: خبرآنلاین
کلیدواژه: ادبیات ایران سعدی شیرازی عید فطر حافظ شیرازی شاعر شعر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۱۹۸۹۶۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
هنر‌های قرآنی از منظر میراث فرهنگی حائز اهمیت است
به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشست تخصصی «سیر تحول هنر‌های قرآنی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی» در راستای اهداف پژوهشی نخستین نمایشگاه تخصصی هنر‌های قرآنی روایت باران عصر جمعه ۷ اردیبهشت، با حضور اساتید، دانشجویان، خوشنویسان و علاقمندان به هنر‌های قرآنی در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.
این پنل تخصصی با سخنرانی سجاد محمد یارزاده (رییس دانشگاه هنر‌های اسلامی ایرانی استاد فرشچیان)، مهدی خانکه (استادیار و رییس مدرسه عالی مهارتی دانشگاه استاد فرشچیان)، مهدی محمدی (استادیار و مدیر گروه هنر‌های سنتی و صنایع دستی دانشگاه سوره) و محبوبه کاظمی دولابی (مدیر مسئول نگارخانه ترانه باران) همراه بود.
* عملکرد مطلوب بخش خصوصی نسبت به بخش دولتی در حوزه هنر‌های اصیل ایرانی و اسلامی
سجاد محمد یارزاده (رییس دانشگاه هنر‌های اسلامی ایرانی استاد فرشچیان) در این نشست با اشاره به عملکرد مطلوب نگارخانه ترانه باران به عنوان بخش خصوصی نسبت به بخش دولتی در حوزه هنر‌های اصیل ایرانی و اسلامی گفت: دلیل این موفقیت این است که کسی که عاشق این هنر‌ها باشد میتواند موفق عمل کند، هنر‌های قدسی مرز ندارند. البته طبیعی است که باید به معیشت هنرمندان و اقتصاد هنر هم توجه شود.
او با اشاره به اینکه هنرمندی که به سمت هنر اصیل برود ماندگار خواهد بود، گفت: یکی از رموز ماندگاری هنر و هنرمند رجوع به متون مرجع است و قرآن یکی از متون مرجع محسوب می‌شود.
* در دل قرآن فضای گفت‌وگوی بسیاری درباره هنر وجود دارد
در ادامه نشست مهدی محمدی (استادیار و مدیر گروه هنر‌های سنتی و صنایع دستی دانشگاه سوره) با اشاره به آنکه در دل قرآن فضای گفتگوی بسیاری درباره هنر وجود دارد، اذعان داشت: در هیچ کدام از آیات قرآن هنر تقبیح نشده است. در واقع هنر و شعر مورد توجه هستند.
* کلیت قرآن یک اثر هنری شاخص است
مهدی خانکه (استادیار و رییس مدرسه عالی مهارتی دانشگاه استاد فرشچیان) نیز سخنان خود را با محوریت الهی نگاری ادامه داد و با بیان اینکه کلیت قرآن یک اثر هنری شاخص است گفت: ادبیات نخستین تجلی الهی نگاری است. اما در مورد آیات قرآن، ما درباره محکمات تصویرگری نداریم. آثار موجود در این زمینه نشان می‌دهد هنرمندان بیشتر نسبت به متشابهات و بخش‌هایی که روایات متعدد از آنها نقل شده توجه نشان داده و علاقمند به خلق آثار هنری در شاخه‌های مختلف بوده و هستند.
او با نمایش آثار هنرمندان حوزه نگارگری با موضوع معراج، مباهله، عاشورا و همچنین چند اثر از استاد فرشچیان با استناد به آیات و روایات مانند پنجمین روز آفرینش، ضامن آهو و... گفت: بعد از دوره صفویه است که هنرمندان و عرفا فرصت پیدا کردند تا متشابهات را در قالب رشته‌های مختلف هنری روایت کنند.
در ادامه این نشست خانکه و یارزاده ابراز امیدواری کردند که برگزاری چنین نشست‌هایی بتواند ارتباط بین گالری ها، بازار هنر و دانشگاه را تقویت کنند.
* نگاه میراث فرهنگی به هنر‌های قرآنی بسیار مهم است
محبوبه کاظمی دولابی (مدیر نگارخانه ترانه باران) نیز در پایان این نشست به دلیل برگزاری نمایشگاه تخصصی هنر‌های قرآنی «روایت باران» اشاره کرد و گفت: بعد از هتک حرمتی که سال گذشته به قرآن مجید به عنوان فرهنگ اسلامی ما شد، به عنوان مدیر تنها نگارخانه تخصصی هنر‌های ایرانی اسلامی وظیفه خود دانستم که به زبان هنر نسبت به این هتک حرمت واکنش نشان دهم، نتیجه آن برگزاری نمایشگاه فاخر «روایت باران» بود. اگر به حریم فرهنگی هر کشوری در جهان توهین شود، فرد فرد آن کشور اعتراض خواهند کرد و صدای آن را به گوش جهانیان خواهند رساند.
از این رو آمادگی آنرا داریم که نمایشگاه تخصصی هنر‌های قرآنی را در کشور‌های دیگر هم برگزار کنیم. مهمترین رسالتی که ما داریم این است که حلقه‌هایی که میتواند در این زنجیره نقش داشته باشد را به هم متصل کنیم. چون با هر تفکر و اندیشه‌ای همه ما برای قرآن احترام قائلیم و دوست داریم به بهترین شکل ممکن در دنیا فعالیت‌های ترویجی انجام دهیم که علاوه بر تاثیرگذاری در حوزه فرهنگ ایرانی اسلامی، میتواند به موضوع معاش هنرمندان این حوزه هم توجه کند.
کاظمی با اشاره به اهمیت کتابت قرآن مجید گفت: هنر‌های سنتی به ویژه خوشنویسی، هنری نیست که هنرمند در آن ظرف چند سال بتواند به درجه استادی برسد، و دهه‌ها طول می‌کشد. بسیار خوشحالم که می‌بینم هنرمندانی داریم که تمام عمر خود را صرف هنری کرده‌اند که نتیجه آن میتواند کتابت کلمات نورانی قرآن مجید باشد.
وی در ادامه با بیان اینکه نگاه میراث فرهنگی به هنر‌های قرآنی بسیار مهم است. چرا که هنر‌های قرآنی را از ابعاد مختلف می‌توان تبیین و تفسیر کرد گفت: از بعد میراث فرهنگی این آثار بسیار دارای اهمیت هستند، چرا که همانطور که از قرن یکم قرآن به اشکال مختلف نوشته شده و امروز به عنوان آثار ارزشمندی از گذشته در اختیار ما قرار گرفته در موزه‌های داخلی و خارجی فخر جهانیان است و میراث ماندگار جهان محسوب می‌شود، علاوه بر، بحث عقیدتی، ما هم امروز بتوانیم زمینه خلق آثار ارزشمندی را فراهم کنیم و کتابت قرآن کریم را مورد توجه قرار دهیم تا این آثار ارزشمند برای آیندگان بماند هم به عنوان یک ثروت ملی و هم به عنوان فرصتی برای عرضه فرهنگ و هنر غنی ایرانی و اسلامی مورد توجه قرار گیرد. فکر می‌کنم این نکته که هر هنرمند با چه نگرش و بینش و ایده‌ای آیات نورانی قرآن مجید را انتخاب کرده و به چه شکلی آراسته و با چه هنر‌هایی تلفیق کرده تا یک اثر هنری خلق کند، هنر‌های قرآنی را از منظر میراث فرهنگی قابل توجه و پر اهمیت می‌کند.
این نشست تخصصی با پرسش و پاسخ پایان یافت.
نخستین نمایشگاه تخصصی هنر‌های قرآنی روایت باران به همت نگارخانه تخصصی هنر‌های ایرانی ـ اسلامی ترانه باران برگزار شده و تا پایان اردیبهشت ماه در گالری‌های ۱ و ۲ فرهنگسرای نیاوران از ساعت ۱۰ الی ۱۹ و در روز‌های تعطیل از ساعت ۱۴ الی ۱۹ میزبان بازدیدکنندگان خواهد بود.
انتهای پیام/
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»