به نقل از «شبستان»

«منقبت خوانی»؛ ستایش خداوند و معصومین با زبان شعر و آواز ایرانی در شب های رمضان

تاریخ انتشار: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۵۹۰۸۲۴

«منقبت خوانی» گونه ای از آئین های مذهبی و نمایشی است که از دیرباز در ستایش خداوند و پیامبر و ائمه اطهار با زبان شعر و آواز ایرانی از سوی منقبت خوانان در شب های ماه مبارک رمضان و لیالی قدر اجرا می شود.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان،«ماه رمضان» نهمین ماه از ماه‌های قمری، ماه نزول قرآن و ماهی مبارک است  که در آن روز بر مسلمانان واجب است، این ماه آئین ها  و آداب مختص خود را دارد که مسلمانان روزه دار با آن یکماه را سپری می کنند، نقاره زنی، سحری‌خوانی، دم دم سحری، منقبت خوانی، نوحه‌خوانی، اذان، قرائت قرآن  به عنوان معروف ترین آئین های ماه رمضان  درمناطق مختلف ایران شناخته می شود که می شود به آنها اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

یکی از آئین های  مرسوم در ماه مبارک رمضان «منقبت خوانی» یا مناقب خوانی است،  منقبت خوانی گونه ای از ستایشگری مذهبی و روایات حماسی، آئینی، مذهبی و هنری است که در مقام ستایش خداوند  و پیامبر و ائمه اطهار اجرا می شود.

 

قدیمی ترین و مهمترین  نمونه در باب مناقب خوانی و فضایل خوانی از« عبدالجلیل رازی» صاحب کتاب «النقص» است. در کتاب« النقص» که در نیمه قرن ششم هجری تالیف شده، تصریح شده است که مناقب و فضایل خواندن قاعده ای نو نیست و سابقه ای طولانی دارد.

 

معنی لغوی «منقبت» که جمع آن مناقب میباشد عبارت از هنر، ستودگی و کار نیک  است و منقبت خوان یعنی کسی که صفات و نیکویی های پیامبر و آل پیامبر را با شعر و آواز می سراید.

 

 منقبت خوانی که با شکوفایی شعر پارسی در بین ایرانیان رواج یافته سابقه آن به قرن ششم هجری برمی گردد، در واقع  و به زبانی دیگر منقبت خوانان همان  مداحان  شیعی هستند که در مجالسی كه در مساجد یا تكایا برپا می شد به منقبت خوانی می پرداختند.

 

منقبت خوانان با مدح امام علی(ع)  و مدح رشادت های شهدای کربلا، جوانمردی های حضرت عباس(ع) و شخصیت حضرت امام حسین (ع)  به منقبت خوانی می پرداختند .

«منقبت خوانی» و آیین «مناقب خوانی» از دوران صفویه بر مبنای قیام  و شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفایش شکل گرفت ؛ اما روایت های منقبت خوانان پس از توسعه و گسترش مفاهیم شیعی به  امام علی (ع) به عنوان امام نخست شیعیان تغییر کرد و منقبت خوانان در مراسم و آیین‌های مذهبی دیگر و بویژه آیین های ماه مبارک رمضان و لیالی قدر   به  ایشان  پرداختند . از همان زمان آئین «منقبت خوانی» به عنوان بخشی از آیین های نمایشی و نیایشی ماه مبارک رمضان در میان مردم  مرسوم شد.

 

نمونه ای از اشعار منقبت خوانی را در زیر مشاهده می کنید:

 

*******

بی علی دین در مثل باشد حباب

پوچ و تُو خالی حبابی در سراب

تازه آن را هم ببیند بین خواب

مستِ مجنونی به حال اضطراب

دین کامل با علی پیدا شود

دین فقط در عشق او معنا شود

عشق مولایم علی عشق خداست

عشق او بر هر غم و دردی دواست.....

 

*******

امشب این شمع فروزان و پس از آن سحر است

ای بشر از چه گریزی که زمان در گذر است

از کدامین گذر آیی که بلایت نرسد

راه بی بیم و خطر بین که یکی در نظر است

مرکب عافیت از راه تشیع گذرد

غیر از این بین همه بیراهه و در آن خطر است

*******

تو گر دنیا بخواهی از علی(ع) خواه

جنان را هم تو از دست ولی خواه

که حضرت می کند هر جا کفایت

ببینی هر زمان از او عنایت

کسی گر سوی جنات نعیم است

علی(ع) تنها صراط مستقیم است

 

منقبت خوانی به عنوان یکی از غنی ترین آیین ها در میان مسلمانان  و بویژه شیعیان کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان و پاکستان مرسوم است  و ماه مبارک رمضان تجلی دوباره اجرای این آئین در میان روزه داران است.

پایان پیام/32

منبع: شبستان

کلیدواژه: آئین های ماه مبارک رمضان منقبت خوانی ماه مبارک رمضان منقبت خوانی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۵۹۰۸۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عاشق شعر عالمگیر ایران هستم/ بهترین سوغاتی از نمایشگاه کتاب تهران

طالب آذرخش گفت: عاشق شعر عالمگیر ایران هستم و همچنین ادبیات معاصر فارسی را نیز دوست دارم. من از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کرده و کتاب‌های شعر شاعران معاصر ایرانی را برای دوستانم سوغاتی بردم.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، طالب آذرخش شاعر ملی تاجیکستان (با تخلص آذرخش) و سردبیر نشریه «پیام سغد» است. تاکنون به قلم او کتاب‌های بسیاری به خط سیریلیک در تاجیکستان منتشر شده است. اثری هم به نام «دیوان عشق» به خط فارسی و سیریلیک دارد که گلچینی از آن توسط انتشارات خردگان در تهران با عنوان «چشم، جانم، چشم...» منتشر شده است.

او بسیار تاکید دارد که آثارش به خط سیریلیک و فارسی منتشر شوند تا کسانی که در تاجیکستان با خط فارسی آشنایی ندارند با آن آشنا شوند و فرصتی برای مقایسه پیدا کنند. همچنین برخی اشعارش نیز در چند نشریه در تهران منتشر شده است. در چندین کنگره و همایش در تهران، تبریز، اصفهان و شیراز شرکت کرده و به قول خودش این «شهر‌های عزیز» را دوست داشته است.

طالب آذرخش سابقه حضور در محافل ادبی بسیاری در ایران را دارد و کتاب شعر را بهترین سوغات از ایران می‌داند. آذرخش درباره سابقه حضورش در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: خوشبختانه تجربه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را دارم که برایم بسیار جالب بود. همچنین در چندین محفل فرهنگی از جمله محفل جشنواره فضولی نیز شرکت داشته‌ام.

وی افزود: نمایشگاه کتاب تهران یک بازار بزرگ کتاب است. یکباری که حضور داشتم از صبح تا عصر نتوانستیم حتی نصف نمایشگاه را هم ببینیم. من از حضور در این نمایشگاه که به عنوان یک فروشگاه بزرگ کتاب به نظر می‌رسد بسیار شاد و مسرور شدم. کتاب‌های جالبی در این نمایشگاه دیدم.

آذرخش ادامه داد: در نمایشگاه کتاب تهران، کتاب‌های ادبیات کلاسیک را که سال‌ها آرزوی دست‌یابی و مطالعه‌شان را داشتم پیدا کردم. با ناشران گوناگونی که آثار شعرای بزرگ مثل حافظ، سعدی، فردوسی و ... را منتشر کرده‌اند، گفتگو کردم. وقتی هم که به تاجیکستان بازگشتم کتاب‌های جیبی این شاعران را به عنوان سوغات برای دوستانم آوردم.

این شاعر فارسی‌سرا در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که به ادبیات معاصر ایران بسیار علاقه‌مند است، گفت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، محل آشنایی من با آثار معاصر ادبیات ایران بود. من عاشق شعر و خصوصا شعر عالمگیر ایران هستم. با شعر معاصر ایران هم آشنایی دارم. آثار شاعرانی همچون شهریار، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، نادر نادرپور، هوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه)، شاملو و ... در تاجیکستان شناخته شده است. از اینکه در نمایشگاه کتاب تهران بدون واسطه و به راحتی به این کتاب‌ها دسترسی داشتم موجب خشنودی‌ام بود.

آذرخش همچنین با اشاره به این نکته که گویش تاجیکستانی‌ها و ایرانی‌ها باهم تفاوتی ندارد، ادامه داد: ما یک زبان داریم. شعر معاصر ایران و شعر معاصر تاجیکستان یک زبان دارد که همان زبان رودکی، خیام و حکیم فردوسی است. ما همان چیزی را که شما می‌خوانید، می‌خوانیم. البته در حوزه شعر معاصر ایران شعر‌هایی هم هست که به لهجه تهرانی یا شیوه‌های متفاوت است. اما همه این‌ها به زبان فردوسی و حافظ است. ما امروز شعری که در شاهنامه می‌خوانیم در شعر معاصر تاجیک هم می‌بینیم.

وی اضافه کرد: وقتی از ادبیات ایران حرف می‌زنیم، تفاوتی بین ایران و تاجیکستان نمی‌بینیم. فقط یک ادبیات فارسی در میان است. حتی ادبیات معاصر ایران هم در تاجیکستان شناخته شده است. بسیاری از آثار رمان‌نویسان معاصر در تاجیکستان منتشر شده است. اما در تاجیکستان شاعران ایرانی بیشتر مورد اقبال عموم قرار گرفته‌اند. من در اخبار دیده بودم که یکی از کتاب‌های فاضل نظری در یک فروشگاه در تهران، فروش چند هزار جلدی داشته است. این کتاب در تاجیکستان هم به زبان سیریلیک برگردانده شده است و غزل‌های او علاقمندان خاص خودش را دارد. من سردبیر مجله «پیام سغد» در تاجیکستان هستم. ما در هر شماره از مجله شعری از هم‌زبانان ایرانی یا افغانستانی را چاپ می‌کنیم. من تاکید می‌کنم که شعر هم‌زبان خود را منتشر می‌کنیم نه شعر ادبیات ایران یا افغانستان را.

آذرخش در بخش دیگری از این گفتگو به نقش نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بهبود دیپلماسی فرهنگی میان دو کشور ایران و تاجیکستان اشاره کرد و ادامه داد: خیلی خوب می‌شد اگر نمایشگاهی مانند نمایشگاه کتاب تهران در کشور‌های فارسی‌زبان یعنی افغانستان و تاجیکستان هم می‌داشتیم. چون در افغانستان و تاجیکستان نمایشگاه‌های صنعتی و اقتصادی مشترک و غیرمشترک بسیاری برگزار می‌شود، اما نمایشگاه کتاب نداریم. نکته دیگر این است که خیلی خوب می‌شد اگر در نمایشگاه کتاب تهران مکان معینی وجود داشت تا خوانندگان با ادیبان، نویسندگان و ناشران گفتگو و دیدار داشته باشند. من خیلی علاقه‌مندم که آثار شاعران تاجیکستانی در نمایشگاه کتاب تهران معرفی شود و در معرض دید و خرید عموم قرار گیرد. ما می‌توانیم کتاب‌هایی منتشر کنیم که یک طرف آن خط فارسی و طرف دیگر آن خط سیریلیک باشد. این موضوع به آموزش زبان فارسی کمک خواهد کرد، چون تاجیکستانی‌ها حتما باید خط فارسی را یاد بگیرند. آشنایی با خط فارسی باعث می‌شود که از گذشته خود آگاه شوند و آینده خود را ببینند. البته اگر خوانندگان ایرانی هم با خط سیریلیک آشنا شوند خیلی خوب می‌شود.

وی در پایان در پاسخ به این سوال که «چرا با وجود پیوند‌های فرهنگی و زبان مشترک میان ایران و تاجیکستان، ارتباطات فرهنگی محدودی میان دو کشور وجود دارد؟» گفت: فکر می‌کنم سرحدات و مرز‌های جغرافیایی دلیل این موضوع باشد. اخیرا قابلیتی ایجاد شد و در فضای مجازی صفحاتی پدید آمد که خوانندگان، ادیبان و شاعران ایرانی و تاجیکی با یکدیگر در تعامل باشند و مثلا یک شاعر تاجیکستانی بتواند با خواننده ایرانی طرف گفتگو قرار گیرد. چون تاجیکستانی‌ها هم به زبان فارسی سخن می‌گویند. فقط لازم است که با زبان فارسی آشنایی داشته باشند تا بتوانند از آثار شاعران ایرانی استفاده کنند. اگر رفت‌وآمد این محافل ادبی بیشتر شود شاهد نتایج بهتری هم خواهیم بود. همچنین ارسال کتاب‌های تاجیکستانی به ایران و بالعکس می‌تواند عامل مهمی برای تقویت این پیوند‌ها باشد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.